In de zeventiende en achttiende eeuw hebben meer dan een miljoen mannen en een paar duizend vrouwen de verre reis gemaakt naar de koloniale vestigingen van de VOC en WIC. Hoe leefden ze daar en wat weten we eigenlijk van hun opvattingen over de exotische streken waar ze vertoefden? Hoe keken zij naar de mensen die zij 'aan de overkant' ontmoetten? Waren deze reizigers en emigranten geïnteresseerd in andere culturen? Begrepen zij iets van de andere religies, gewoonten en samenlevingen waarin zij terechtkwamen? Of ging het hen alleen maar om het najagen van het eigenbelang voor hun bazen of voor zichzelf. De Nederlanders die we in de bronnen tegenkomen brachten hun eigen opvattingen, ja, begrijpelijkerwijs, hun cultuur- en groepsgebonden oordelen mee. Die klinken vaak door in denigrerende of jaloerse opmerkingen. Maar gelukkig zijn er ook voorbeelden van waardering en samenwerking: plaatselijke informanten speelden bijvoorbeeld een belangrijke rol in de overdracht van kennis van andere culturen. Deze bundel levert een kostelijke verzameling verhalen op over de vraag hoe Nederlanders en 'zij die aan de overkant leefden' over en weer naar elkaar keken en elkaar de maat namen. Inhoud Van tussenpersonen, tolken en trotse heersers: inheemse stemmen uit het verre verleden van het eiland Formosa Leonard Blussé Zingen voor de shogun. VOC-dienaren aan het Japanse hof Cynthia Viallé Hoogspanning op het achterdek. De observaties van opperchirurgijn Louis Relian (1725-1778) Roelof van Gelder 'Ick vertrouwe dat de werelt hem naer dien op twee polen keert'. De VOC, de rijksbestuurder van Makassar en een uitzonderlijk grote globe Tristan Mostert Maria van Aelst (ca. 1607-1674) Menno Witteveen 'Vreemde ogen dwingen niet'. Abraham Samlant op rondreis in de Ceylonese dessavonie van Matara, 1757 Lodewijk Wagenaar 'Op de dijk gezet': schuld, onrust en bestuurlijke onzekerheid in Jaffna in de achttiende eeuw Alicia Schrikker Uitwisseling van staatsieportretten op Ceylon in 1602 Pauline Lunsingh Scheurleer Kijken en bekeken worden: een Nederlandse gezant in Delhi, 1677-1678 Guido van Meersbergen Onbekend en onbemind. Over de 'anonimiteit' van lokale medewerkers in zeventiende-eeuws India Carolien Stolte Het schip dat van niemand was. De privéhandel van Jacob Mossel, directeur-generaal van de VOC te Batavia Arend de Roever 'In alle de weerelt en vindt men de zijtwoormen niet zo vele' - de VOC in Perzië Martine Gosselink 'Omdat ik een Uijtlander ben'. WIC-dienaar Willem Huydecopers clash met zijn confraters Natalie Everts Van kakkebaretje en letterhoutstomp. Nederlanders in de zeventiende eeuw kijken naar en praten met Indianen in de Guianas Lodewijk Hulsman Oog in oog met pijl en boog: David Pietersz de Vries en de Indianen van de Zuidrivier Jaap Jacobs 'Provenance': een verdwijnend fenomeen? Gert Jan Bestebreurtje