Dit hoorcollege gaat over kernvragen van het menselijk bestaan en over het raadsel dat we zo vaak voor onszelf zijn. Het gaat over hoe we ons gedragen, individueel maar ook in groepsverband. Het gaat over onze complexiteit, onze morele dilemma's, onze tegenstrijdigheden, onze grootsheid en onze misère.
Wat hebben we nodig voor een gelukkig leven? En wat te doen als we twee onverenigbare doelen tegelijk op het oog hebben? Die doelen kunnen moreel neutraal zijn, maar ze kunnen ook raken aan normen waar we ons aan te houden hebben, of aan waarden waar we in geloven. Waar hangen de keuzen die we dan maken zoal van af? Kunnen we wel volhouden dat 'de meeste mensen deugen'?
Deze vragen kunnen het best beantwoord worden op basis van een samenhangende mensvisie. Zo'n visie is ontwikkeld door Rob Wentholt. Hij was hoogleraar sociale wetenschap aan de Erasmus Universiteit. Op het eind van zijn leven (1924 - 2010) heeft hij zijn visie neergelegd in een omvangrijke verhandeling vol uit het leven gegrepen voorbeelden. Floris Cohen heeft dit meesterwerk tot een publieksversie herschreven met als titel Experiment Mensheid. Het vormt de basis van dit hoorcollege.
Wentholt schreef zijn boek vanuit een diepe bekommernis om de toekomst van de mensheid. Vergeleken met andere levende wezens, beschikken wij mensen over een uniek sterk ontwikkeld vermogen om van onze ervaringen te leren, niet alleen individueel maar vooral ook collectief. Daarmee hebben we onszelf onbedoeld op een punt gebracht waar nu ons overleven zelf problematisch is geworden. In hoeverre kan een verscherpt inzicht in waarom we zo handelen àls we handelen onze kans op collectief overleven vergroten? Dat is de vraag waar dit college op uitloopt.
Inhoud
College 1. Wie, wat, hoezo?
H1. Doel en bedenker
H2. Kernaspecten van een mensvisie
H3. Van boek naar college
H4. Ons bewustzijn: wat moeten we ermee?
College 2. De weg naar geluk
H5. Zin- en betekenisgeving
H6. Greep, op zichzelf bekeken
H7. Greep en de principes van recht en billijk
H8. Greep en de zoektocht naar geldige kennis
H9. Genotvol welbehagen
H10. Je thuis voelen
H11. Gewaardeerd worden
H12. Vervoering: wat en waarvoor
H13. Wegen naar vervoering
H14. Onze bewustzijnshuishouding: balanceren en kanaliseren
H15. Onze bewustzijnshuishouding: platforms
College 3. Innerlijke conflicten
H16. Botsende wenselijkheden
H17. Wensen, normen, waarden: het terrein verkend
H18. Het krachtenspel rond normen
H19. Het krachtenspel rond waarden
H20. De psychodynamica van innerlijke conflicten
H21. Twee spelbrekers: dringende drijfveren en uitzonderlijke omstandigheden
College 4. Pro- en antisociaal tegen elkaar afgewogen
H22. Ingebouwd pro-sociale neigingen: empathie
H23. Ingebouwd pro-sociale neigingen: opnieuw de logica van recht en billijk
H24. Het subject/object dilemma als individueel probleem
H25. Het subject/object dilemma in ons groepsgedrag
College 5. De mensheid op een kruispunt
H26. Het probleem aller problemen
H27. Een drievoudige revolutie
H28. De opkomst van de fundamentele mensenrechten
H29. De meerwaarde van de Humanitaire Revolutie: een duurzaam bezit?
