Baruch de Spinoza (1632-1677) is de eigenzinnige doelbewuste en onverschrokken denker bij uitstek. De vader van de Verlichting is hij genoemd, een monument voor de vrijheid van denken. De Tractatus de intellectus emendatione, de verhandeling over de verbetering van het verstand en over de weg waarlangs dit het beste tot de ware kennis der dingen kan geraken, behoort tot Spinoza's vroege werken, evenwel pas verschenen na zijn dood in 1677, en onvoltooid gebleven. De Verhandeling is een toonbeeld van klaar en kernachtig denken, een inleiding tot de filosofie, die de afstand tussen de gewone lezer en de filosofie overbrugt. Spinoza presenteert zijn traktaat als een kleine natuurgeschiedenis van de geest. Zijn methode is minder gericht op de verbetering dan op de bevrijding of 'emancipatie' van het verstand. De geboorte van de Verlichting kondigt zich aan.
